CHÁY HẾT MÌNH KHI ĐÃ CẠN NGÀY XUÂN

        Không ngan ngát nhẹ nhàng mơ màng như hương hoa Xoan, cũng không nồng ấm dịu dàng kín đáo như hương hoa Bưởi, hoa Gạo tung lửa, cháy hết mình, rụng xuống và khép lại tiết xuân. Cái sắc đỏ rực rỡ mê hoặc, ám ảnh người ta không chỉ trong lòng mà còn là niềm cảm hứng được thăng hoa của thơ ca nhạc họa. Có người nói rằng hoa Gạo báo hiệu mùa Xuân đã hết, lại có người bảo hoa Gạo mở đầu cho mùa Hạ .

           Khi kể các loại hoa của mùa Xuân không ai nói đến hoa Gạo và khi liệt kê các loài hoa của mùa Hạ cũng chẳng ai nhắc đến hoa Gạo…Vậy là hoa Gạo là hoa bản lề chuyển giao của hai mùa. Cây Gạo có mặt hầu hết trên khắp cả nước với tên gọi khác nhau. Nếu như ở phía bắc người ta gọi cây Gạo với cái tên rất Hán- Việt lãng mạn là Mộc Miên thì người dân Tây Nguyên lại yêu quý gọi là cây hoa Pơ Lang và là loài hoa được ví với người con gái đẹp của núi rừng đại ngàn. Người vùng đồng bằng Bắc bộ gọi với tên mộc mạc là….hoa Gạo. Ngày xưa làng quê nghèo lắm, hạt gạo kiếm được là một sương hai nắng, vì thế trong câu chuyện của bà kể còn nhớ mãi thằng Nhà và con Gạo, âu cũng là mơ ước ngàn đời của người dân: Mong muốn có mái nhà và cuộc sống no ấm. Quê ngoại tôi, một ngôi làng nhỏ nằm bên bờ sông Mã, tiếng là đồng bằng nhưng hội tụ đầy đủ các yếu tố của một miền bán sơn địa: có núi, có đồi, có đồng ruộng và những dòng sông xanh lấp lóa câu hò…Và, tất nhiên có mùa hoa Gạo tháng Ba thắp lửa như con mắt đợi người xa quê trở về. Tôi lớn lên vẫn vẹn nguyên lời ru của mẹ: "Bao giờ cho cho đến tháng ba / Hoa Gạo rụng xuống thì tra hạt vừng " …

Làng tôi có rất nhiều cây Gạo, đầu làng, cuối làng, bãi sông, rồi ở các ngôi đền thâm u, các ngôi chùa cổ kính nữa…đến mùa tháng ba, cả làng đỏ rực những hoa Gạo. Nền trời hồng sắc hoa, con đường làng từng tán tròn dưới đất những bông Gạo rụng. Chim chào mào, sáo sậu, chìa vôi về rất đông. Bà tôi kể khi bà còn bé, cây Gạo đã sừng sững như thế này rồi, cây Gạo có rất nhiều linh hồn không nơi nương tựa trú ngụ. Những đêm trời mưa thâm, gió bấc về, người trong làng thường thì thầm với nhau: “Thần cây đa- ma cây Gạo”…. Đó là cây thiêng, là trục nối giữa trời và đất, nên cây Gạo rất là huyền bí với người trong làng nhưng lại rất là thân thiết với tuổi thơ tôi. Đó là những khi có nỗi buồn vô cớ tuổi học trò bất chợt đến, tôi thường ra ngồi lỳ hàng buổi dưới gốc Gạo… Ngày đó đi theo bọn trẻ con thả trâu ra đồng làng, thế giới quan của “ bọn sơ tán” là tôi được mở rộng tầm mắt: đã ra đến đồng làng là coi như không sợ đói nữa! Lúc thì củ khoai, củ dong vùi trong than rơm rạ, lúc thì con cá rô, cá chuối bọc đất sét nướng lên thơm phức. Khi mà cả hai thứ đó không có thì ăn hoa Gạo. Hoa Gạo ăn rất ngon, nhất là khi đói bụng đến vàng cả mắt…

          Hết chiến tranh đánh phá, tôi trở về thị xã, lũ trẻ trâu ở làng năm nào đã lớn, đi làm ăn và học tập nơi xa, kỷ niệm về hoa Gạo theo thời gian và những bộn bề làm mờ nhạt dần trong tâm trí chúng tôi- lũ trẻ con ngày ấy…cho đến một ngày khi còn học trường Đại học Mỹ thuật, lớp tôi được nhà trường tổ chức cho đi tham quan chùa Thầy, chùa Tây Phương. Hoa Gạo sân chùa đã làm tôi sững sờ về vẻ đẹp về sắc màu và sự bền bỉ của nó. Tôi đã mang một cành hoa Gạo về vẽ tĩnh vật. Say sưa mê mải với những hình, khối của nụ và hoa Gạo những búp hoa tròn đầy như búp sen; năm cánh hoa Gạo nồng lửa mở căng hết cỡ, bông trên cành, bông nằm hiền lành trên nền vải dưới lọ hoa… Tôi còn nhớ lúc ấy chị An- một phụ nữ đẹp nhưng luống tuổi, làm người mẫu cho trường khi thấy tôi vẽ liền nói : Thích hoa Gạo à ? Rồi cũng đến khổ thôi em ạ! Hai mươi tuổi, tôi nào có hiểu gì.

Cuộc đời vẫn chảy trôi, xuân qua hạ tới. Biết bao nhiêu mùa hoa Gạo rụng, thoắt một cái đã một phần ba thế kỷ đời người, vẫn vẹn nguyên trong tôi sắc đỏ khắc khoải ấy. Như ai đó vãi lửa đam mê vào trời cháy bỏng. Hoa vốn là thông điệp tình yêu của cây, không gửi vào gió vào mây, chẳng gửi vào đất. Tình yêu đam mê ấy, hoa tung lên trời. Hoa vắt kiệt sức mình rồi bời bời rụng rơi như tia chớp, xoáy tròn tít như những cái chong chóng đỏ từ trên trời ai thả xuống. Lẽ thường thì hoa tàn rồi hoa rụng. Nhưng hoa Gạo - Mộc Miên- Pơ Lang, sắc hoa vẫn một màu chẳng phai từ khi kết nụ đến ngày cánh hoa rơi. Như một sự tiếc nuối. Chưa tàn những cánh hoa đã rụng rồi. Cái thứ hoa cuối xuân và sắc màu cháy như thiêu đốt lòng người ấy sao nó giống tâm tư của người đàn bà đến thế. Cháy hết mình, kiêu hãnh trên cao để mà rụng xuống, nhà thơ Đoàn Thị Tảo đã có những câu thơ thật ám ảnh : "Thế là, chị ơi ! Rụng bông hoa Gạo”...

       Xuân này về quê với hội làng, tôi có dịp quan sát kỹ hơn cái dáng hình gần gũi thân thiết đã gắn bó với tôi suốt thời thơ ấu. Trên cành cây khẳng khiu hao gầy trĩu nặng những bông Gạo như một quầng lửa và hoa rụng dưới đất một thảm đỏ rực. Đây gốc gạo xù xì, thân mình vững chãi vươn thẳng như một người đàn bà từng trải và bản lĩnh cháy đỏ một tình yêu với trời đất sông núi cỏ cây hay với chính nhân gian này. 

(Bài có sử dụng tư liệu ảnh minh họa trên mạng.)