Đông Sơn là tên một làng nằm ở bờ sông Mã, cách cầu Hàm Rồng khoảng 1km
về phía thượng nguồn (thuộc huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hoá). Năm 1924,
người nông dân tên gọi Nguyễn Văn Lắm ở làng Đông Sơn khi ra bờ sông Mã
câu cá đã tìm thấy một số đồ đồng ở nơi bờ sông sạt lở.
Văn hóa Đông Sơn đã làm chủ hoàn
toàn nguyên liệu và chế tác ra nhiều loại hình công cụ, vũ khí, trang sức bằng
đồng tinh xảo nhất còn lại cho đến ngày nay...Tuy nhiên, niềm tự hào chính đáng
của chúng ta trong nền văn hóa Đông Sơn chính là bộ sưu tập trống đồng hết sức
phong phú. Trống đồng của tổ tiên ta không giống hẳn các trống đồng tìm được tại
các quốc gia khác ở vùng Đông Nam Á, mà lại khá nhiều về số lượng, dày đặc về mật
độ phân bố, trau chuốt về đường nét và tinh tế về thẩm mỹ cũng như kỹ thuật chế
tác, chứng minh rằng nền văn hóa Đông Sơn của người Việt cổ đã phát sinh trưởng
thành ngay tại bản địa.
Những trống đồng Đông Sơn dù to nhỏ khác nhau, thời gian đúc sớm muộn
khác nhau nhưng đều thống nhất về kiểu dáng gồm 3 khối hình học cơ bản chồng lên nhau:
- Đế trống hình chóp cụt.
- Thân giữa là khối trụ
- Phần tang ở trên là một phần của khối chóp cầu
bị cắt lát để ngửa.
Ba khối hình học trên khác nhau nhưng lại kết hợp hài hòa làm cho trống
có các phần cân đối, vững chãi, sinh động.
Trống đồng Đông Sơn đã đẹp về tạo dáng lại càng đặc sắc hơn về lối tạo
hình trong trang trí mang tính biểu tượng về những ý niệm vũ trụ, phong tục tập
quán của đời sống con người. Tất cả vũ trụ , trời đất, sông núi, muôn loài...chỉ
có thể xác nhận bằng trí tuệ con người và thống nhất một chủ đề là cuộc sống của
cư dân nông nghiệp trồng lúa nước thời đại các vua Hùng. Trong các trống đồng
tìm thấy, tiêu biểu là trống đồng Ngọc Lũ ( Nam Hà); trống đồng Hoàng Hạ (Hà
Tây); trống đồngCổ Loa ( Đông Anh ); trống đồng đền Hùng( Phú Thọ) và trống đồng
Đa Bút ( Vĩnh Thịnh, Quảng Xương TH).
Bố cục mặt trống là những vòng
tròn đồng tâm, bao lấy mặt trời hình ngôi sao nhiều cánh: 8- 12 - 14- 16 cánh... tượng trưng cho mặt trời là dương, các
vòng tròn tỏa rộng tượng trưng cho mặt trăng là âm. Đường đi của các họa tiết
được trang trí trên mặt trống theo chiều ngược kim đồng hồ cũng là quan niệm lấy
âm lịch làm trục thời gian trong sự vận hành chuyển hóa vũ trụ. Các họa tiết
trang trí trên trống đồng là sự kết nối phong phú đa dạng vừa thể hiện triết lý
phương Đông vừa thể hiện tư duy nông nghiệp đầy chất sáng tạo mang tính biểu tượng
cao.
Họa tiết mặt trời là mảng
lớn đặt chính giữa bề mặt trống được mô phỏng bằng các nét thẳng, tạo góc nhọn
hình tia đều nhau làm người xem liên tưởng tới tia chiếu của ánh hào quang từ mặt
trời. Mặt khác, nó là sự tượng trưng cho sự khuyếch đại của âm thanh, sự giãn
truyền của sóng tưởng chừng không giới hạn.
Trong những hình trang trí trống đồng
Đông Sơn, nổi trội lên là những hình sinh hoạt của con người, hầu hết là những
hoạt động tập thể. Đó là những họa tiết hình người khoác áo lông chim, đội mũ cắm
lông chim, là những chiến binh cầm mộc, cầm rìu hay đang chèo thuyền trong lễ hội.
Hoạt động ít người là hình đang giã gạo với đường nét đơn giản được chắt lọc từ
hiện thực đời sống. Tính chủ đạo cho ta thấy con người hòa với thiên nhiên lao
động sản xuất, đánh bắt cá, săn bắn thú rừng, nhảy múa và thổi kèn. Con người cầm
vũ khí bảo vệ đất đai và tưng bừng nhảy múa mừng chiến công hay cảm tạ thần
linh đều biểu cảm bằng con mắt tròn to gần kín khuôn mặt nghiêng, thân người
nhìn thẳng trùng hợp với phong cách của nghệ thuật cổ Ai Cập.
Với đặc điểm là cư trú vùng hạ
lưu của các con sông lớn, người xưa coi thuyền là nhà của mình, đi lại bằng
thuyền, ở trong thuyền ... Hoàng Nam Tử đã viết: “Người Hồ thạo đi ngựa, người Việt
thạo đi thuyền”. Văn hóa “thuyền” đã là dấu ấn in đậm trên họa tiết trang trí
trống đồng. Nhìn về góc độ nghệ thuật thì họa tiết hình thuyền hầu như chiếm vị
trí duy nhất trên bộ phận tang trống. Những chiếc thuyền to đẹp, đường nét mềm
mại hình cánh cung, hai đầu cong vút được cắm lông chim, giữ thuyền có “lầu” với
những hình mái chèo, hình người được sắp xếp đứng ngồi tạo sự thay đổi về nhịp
điệu, phóng khoáng về đường nét.
Tư duy của người Việt cổ
còn mang đậm hình ảnh “ con cò bay lả bay la”; những cánh chim Lạc, chim Hồng
là sự hóa thân vào con chim Hạc được cách điệu cao và phân bố dày đặc trên mặt
trống: chim bay, chim đậu, chim đứng chầu mỏ vào nhau ... xen kẽ với hình hươu
và thuyền.
Một dạng họa tiết khác
góp phần không nhỏ tạo nên giá trị nghệ thuật của trống đồng là các họa tiết
hình học cơ bản: hình rẻ quạt được xen kẽ giữa các cánh sao như những tia sáng,
là nét đệm chuyển tiếp làm nền cho họa tiết chính. Họa tiết răng cưa là một
cách thể hiện khác của họa tiết rẻ quạt, đó là sự tỏa ra của vầng hào quang mà
chủ là mặt trời. Các vòng ròn nối nhau có điểm chấm ở giữa có thể hiểu là sóng
nước, là hình trang trí điểm xuyết cho diềm trống. Họa tiết chữ S biểu thị cho
chớp. Đó chính là tính ước lệ cho nghệ thuật trang trí trống đồng Đông Sơn.
Theo dòng chảy lịch sử, văn
hóa Đông Sơn với đỉnh cao là nghệ thuật trang trí trống đồng đã lùi xa cách thời
gian của chúng ta ngót trên 2000 năm nhưng hình bóng của một nền văn hóa văn
minh dân tộc vẫn còn tiềm ẩn đến ngày nay trong đời sống của các dân tộc Việt
Nam, là chiếc cầu nối giữa quá khứ và hiện tại. Giữa 54 dân tộc anh em với
nhau trên dải đất Việt để vang vọng mãi
hai tiếng “đồng bào”.
Họa tiết hình “con thuyền-
ngôi nhà” trên trống đồng Đông Sơn chính là hình ngôi nhà của người Kinh- Mường-
Thái phía bắc, hình “tuyền” trên trống đồng còn hóa thân vào mái ngôi nhà Rông
của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên. Hình chim Hạc trên trống đồng Đông Sơn được
tạc bằng gỗ đặt ở đàu hồi nhà sàn người Thái, trên hoa văn thổ cẩm người Thái Mường phía bắc...v.v...
Tự hào biết bao nghệ thuật
trống đồng Đông Sơn- văn hóa Đông Sơn; càng tự hào hơn khi trống đồng Đông Sơn
còn trong tư cách trống trận trong lịch sử
mà tướng giặc khi nghe tiếng trống của người Việt đã sợ bạc cả tóc:
Bỗng lòe gươm sắt lòng thêm đắng
Rộn tiếng trống đồng tóc đốm hoa
Rộn tiếng trống đồng tóc đốm hoa
(Trần Phu)
chuyển tiếp :
Trả lờiXóahttp://datdung.com/modules.php?name=News&op=viewst&sid=10795#axzz2v9AweXPo
Mời Đặng Phương Mai và các bạn!
https://fbcdn-sphotos-f-a.akamaihd.net/hphotos-ak-frc1/t1/p526x296/1896759_487258531378403_1489710630_n.jpg
PM cảm ơn Lão Thy sĩ đã dưa 2 bài thơ CÓ XUÂN và Bóng thời gian của PM về Datdung.com. Chúc Lão thi sĩ luôn vui khỏe và dồi dào sáng tác.
Trả lờiXóaChào nhà khảo cổ sưu tầm
Trả lờiXóaChúc em sk an vui nhé
http://bacsinguyenxuanquang.files.wordpress.com/2011/06/mieu-mon-i.jpg
Cảm ơn Bác ngocdunglyhoa đã tặng PM một phiên bản dập về trống đồng. Em ko dám nhận chữ "nhà " đâu, cơ dưng mà em thích những giá trị truyền thống. Chúc bác luôn vui khỏe mỗi ngày
XóaSang thăm bạn, mới biết dân ta đã phát triển từ xa lắc rồi bạn nhỉ, nhờ bạn sưu tầm những cái nầy mới biết. cám ơn bạn và chúc bạn bình an, vui vẻ và hạnh phúc nhé.
Trả lờiXóaSang thăm PM, Chúc bạn cuối tuần đong đầy yêu thương nhé
Trả lờiXóahttps://fbcdn-sphotos-c-a.akamaihd.net/hphotos-ak-prn2/p403x403/1524966_449295098503299_1670633876_n.jpg
Chúc PM nhiều vui khỏe và thành công !
Trả lờiXóaThăm bạn và chúc bạn ngày chúa nhật an bình vui vẻ nhé/
Trả lờiXóahay quá
Trả lờiXóa