Tháng sáu về lễ hội đền Hàn Sơn

        Ngã ba một vùng sông nước mênh mông, nơi mà một con gà gáy cả năm huyện cùng nghe”, nơi sông Mã chia đôi dòng trước khi đổ ra biển, dân gian gọi là Ngã Ba Bông. Đây là vùng di tích thắng cảnh với tên gọi Hàn Sơn, thờ mẫu Thủy cung, thuộc xã Hà Sơn, huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa.

Trước cửa đền Hàn Sơn có xoáy nước lạnh

Đền Hàn Sơn thờ Đức Ông

      Dưới cái nắng hè oi ả, khi mà Phật giáo đã vào lễ an cư kết hạ thì lễ hội Hàn Sơn với tín ngưỡng bản địa ở đây vẫn thu hút hàng vạn người khắp mọi nơi đổ về hành hương. Chính hội vào mùng 6/6 âm lịch, nhưng hội hè đã diễn ra từ mồng 1 và kéo dài đến hết rằm. Sức hấp dẫn của lễ hội đền Hàn không chỉ ở sự tín ngưỡng dân gian mà còn cuốn hút lòng người bởi một vùng núi non, sông nước, bờ bãi hữu tình, tiếng đàn đáy thánh thót như suối chảy gió reo, tiếng phách tiếng hát hòa quyện nhau ngọt lịm trong lảo đảo bóng cô đồng với các giá Thánh mẫu thâu đêm suốt sáng.

       Vùng Hà Sơn xưa còn có tên gọi là Kẻ Nước và Chí Thủy, nơi có đền Hàn (tức đền Đức Ông, một vị tướng thời Lê) và đền Bông (tức đền Cô Bơ- đền cô Ba- đền mẫu Thoải- mẫu Thủy). Ở giữa dòng sông vẫn còn một thác nước lạnh từ ngàn đời xoáy chảy phía trước ngôi đền Hàn Sơn.

      Tín ngưỡng dân gian của người Việt cổ chịu ảnh hưởng mạnh mẽ tư tưởng mẫu hệ nên đã sáng tạo ra tất cả các vị thần thánh bảo trợ cho đời sống của mình là nữ, là Mẹ, là thánh Mẫu. Mẹ trời (mẫu Thượng Thiên, áo đỏ); mẹ đất (mẫu địa phủ, áo vàng cai quản đất đai); mẹ rừng ( mẫu Thượng Ngàn, áo xanh cai quản rừng núi) và mẹ nước ( mẫu Thủy phủ, áo trắng cai quản sông biển). Mẫu Thủy phủ gọi khác đi là mẫu Thoải- mẫu Thủy cung, là cô Ba, cô Bơ chuyên trông coi miền sông nước...

Tương truyền, Mẫu Thoải phủ là con gái út của Bắc Hải Long Vương Thủy Quốc Động Đình, một ngày rẽ nước lên trần dạo chơi. Vì mải mê

hoa trắng dâng cô Bơ Thủy cung

cảnh đẹp chốn trần gian nên khi vua cha cho đóng cửa biển, công chúa Thủy phủ không kịp về thủy cung nên đã phải ở lại trên trần.
 Là một trang nhan sắc tuyệt thế lại đức độ cứu người gặp nạn nơi sông nước, nàng được phong là công chúa Thủy phủ.

Mẫu Thủy Phủ- mẹ của người dân miền sông biển, cứu vớt vong linh và đưa lên bờ không để họ chịu sự lạnh giá. Mẫu hiển linh, phù hộ cho những người đi biển khỏi sóng to gió lớn nên được nhân dân biết ơn và lập đền thờ ở khắp các cửa sông biển, dân gian gọi là mẹ nước. Sự đức độ thương yêu con dân, bà được tôn là Đệ tam Thánh Mẫu trong bộ Tam tòa thánh mẫu với quyền năng chế ngự thủy quái và bão lũ.. Mẫu Thoải không giáng trần như Mẫu Liễu Hạnh nhưng đền thờ Bà lại có mặt hầu khắp mọi nơi ở cửa sông biển hay nơi sơn thủy hữu tình, núi cao thác đổ, mà nổi tiếng nhất có Đền Mẫu Thác Hàn Sơn ở huyện Hà Trung, Thanh Hóa, nơi bến Đò Lèn với tên gọi là đền Mẫu .Thoải hay còn gọi là đền Cửa SôngTrong tâm linh và tín ngưỡng của người Việt, cô Bơ Thoải Cung là một cô gái nhan sắc, yêu vẻ đẹp miền sông nước.

Thuyền trắng dâng cô

 Đêm đêm hay chèo thuyền một mình với bộ đồ lụa trắng, dải thắt lưng màu trắng, đội khăn màu trắng, đầu cài trâm bạc... Hình ảnh một giai nhân tài hoa, đức hạnh, lận đận duyên tình, một mình chu du chèo thuyền khắp miền sông nước như là một sự gần gũi, một điều ám ảnh xót thương hơn là sự cách biệt của một vị “nữ thánh”: “ Biết đâu quân tử ì a...mà trao...duyên hài..."

       Trong dân gian, những cô gái xinh đẹp truân chuyên đường tình thường bị coi là có sao Hồng Loan chiếu mạng, là có căn cô Bơ Thoải cung...và cũng thật lạ, họ bận đồ trắng nom rực rỡ và đẹp hơn những sắc màu trang phục bắt mắt khác.

Tam tòa Thánh Mẫu

       Tháng sáu, đi giữa cái nắng không mấy dễ chịu mà dòng người đổ về hành hương, hành lễ và cả hành xác nữa cứ nườm nượp nhích dần từng bước. Tắc đường, nhưng không vì thế mà mọi người bực bội hay cáu bẳn vội vã. Họ coi đây là cái cớ để mà mặt đón gió, tai nghe các Thánh các Giá về ngự đồng mà lòng hoan hỉ vì đã “không quản ngại đường xa bái ngái về đây” ...và Mẫu đã chứng cho lòng thành.Tạm biệt lễ hội Hàn Sơn. Con đường độc đạo quanh co bên núi bên sông đưa tôi trở về nơi phố thị khi đã quá trưa. Mặt sông loang loáng bóng con phà đưa khách sang sông nơi có đền thờ cô Tám đồi chè, đền Quan Hoàng Bơ. Tiếng hát cung văn, tiếng phách, tiếng đàn đáy và hình bóng cô đồng trong các Gía, các Bóng của Thánh Mẫu đọng mãi trong tâm trí suốt đường về. Nhớ mãi Hà Trung- mảnh đất kỳ tú có những con sông quanh co giữa hẻm núi thơ mộng...

xà lan chở khách

    Giá đồng cô Bơ Thủy Cung- Tiết mục liên hoan Văn Hóa Dân tộc các nước Asean